2025’te Tedarik Zinciri Riskleri ve Anti-Fragil Stratejisi

A.P. Moller-Maersk verilerine göre, 2024’te Avrupa’daki göndericilerin %76’sından fazlası tedarik zinciri kesintisi yaşamakta, her 3 şirketten 1’i üretim için gerekli malzemeleri teminde zorlanmakta. 2025’in benzer koşullarla gelmesi, işletmeleri riskten kaçınmak yerine riski kucaklayan, anti-kırılgan yapılara yöneltmekte. Saf riskten kaçınma stratejileri yerini proaktif, çevik ve uyarlanabilir risk yönetimine bırakmakta; çünkü görünürlük eksikliği ve risk bilgisindeki yetersizlik, maliyet artışından müşteri-tedarikçi ilişkilerinin zedelenmesine kadar yeni riskler doğurmakta. Aşağıda, izlenmesi gereken ilk 10 risk ve her biri için öne çıkan aksiyonlar yer almakta.

1) Jeopolitik: 

Rusya-Ukrayna savaşı, Red Sea gerilimi, siber saldırılar, ABD’nin yeni tarifeleri ve korumacılığın yükselmesi; navlun maliyetleri, kapasite, zamanında teslim ve uluslararası ticareti doğrudan etkilemekte. Xeneta verileri, 2018’de tarifeler artınca Çin-USWC hattında spotun %70+ sıçradığını göstermekte. Ne yapmalı? Nearshoring/onshoring, çeşitlendirilmiş tedarikçi portföyü, index-linked contracts, ve sıkı uyum (compliance) süreçleri benimsenmekte.

2) Ekonomik İstikrarsızlık: 

WEF başekonomistlerinin çoğu 2025’te zayıf büyüme beklemekte. De minimis değişimi sonrası Çin-ABD air cargo spotu Aralık zirvesinden %50 düşmekte, iki hafta sonra %20+ toparlanmakta. Ne yapmalı? Çevik tedarik stratejileri (kısa dönemli sözleşmeler, mod/rota çeşitlendirme, dinamik fiyatlama), ilişki güçlendirme, kritik kalemlerde emniyet stoğu oluşturulmakta.

3) AI ve Yeni Teknolojiler: 

Gartner; generative AI’nin 2028’de lojistik KPI’larının %25’ini besleyeceğini öngörmekte. McKinsey; digital twin pazarının 2032’de $125–150 milyara çıkacağını öngörmekte. Ne yapmalı? Küçük pilotlar ile kullanım senaryoları geliştirilmekte, ölçülebilir ROI hedeflenmekte; en kritiği, tarafsız ve olgun navlun verisi ile AI modelleri beslenmekte.

4) CFO Öncelikleri: 

BCG’ye göre yöneticilerin %67’si tedarik zinciri maliyetlerini öncelemekte. Ne yapmalı? Gerçek zamanlı fiyat istihbaratı, karbon, schedule reliability, surcharge ve benchmarks ile bütçe sürprizleri azaltılmakta; index-linked contracts ile fiyat oynaklığı dengelenmekte ve working capital korunmakta.

5) Aşırı Hava Olayları: 

WEF Global Risk Report 2025’te kısa vadeli kriz tetikleyicilerinin başında gelmekte. Panama Canal kuraklığı ve sel/yangınların etkisi tedariki sarsmakta. Ne yapmalı? Rotalar ve taşıyıcılar senaryolara göre ölçeklenmekte, yerel-küresel tedarik dengesi kurulmakta; talep şoklarında temel ürün akışı önceliklenmekte.

6) ESG ve Emisyon: 

2024’ün ilk 10 ayında container shipping CO₂ emisyonları %13,8 artmakta; IMO net-zero 2050 hedefi baskı yaratmakta. EU-ETS devreye girerken küresel karbon fiyatlama tartışmaları artmakta. Ne yapmalı? Xeneta CEI gibi ölçütlerle düşük karbon geçmişi olan taşıyıcılar seçilmekte; yavaş seyir, engine de-rating, filo yenileme ve şeffaf raporlama benimsenmekte.

7) Satınalma Dönüşümü: 

2025’te şirketlerin %60’ı ocean tendering yaklaşımını değiştirmekte. Blank sailing ve tahsis iptalleri, 12 aylık sabit anlayışını zayıflatmakta. Ne yapmalı? Proaktif istihbarat, iş hedefleri ile hizalı operasyon, tasarruf dışı metrikler (süreklilik, sürdürülebilirlik, hizmet seviyesi) ile esnek bir satınalma işletimi kurulmakta.

8) Cyber-Attacks: 

2024’te CrowdStrike kaynaklı geniş çaplı kesintiler Fortune 500’e $5+ milyar kayıp yaratmakta. Tedarik zincirlerinde üçüncü taraf erişimi domino etkisi doğurmakta. Ne yapmalı? Sertifikalı güvenlik geçmişi olan sağlayıcılar seçilmekte, en az yetki ilkesi uygulanmakta, penetration testing ve 24/7 izleme işletilmekte.

9) Veri Bütünlüğü ve Kalitesi: 

Gartner’a göre kötü veri yıllık $12,9 milyon+ kayba yol açmakta. AI/ML çıktısı, girdinin kalitesi kadar iyi olmakta. Ne yapmalı? Gerçek zamanlı doğrulama, yaşlanma kontrolleri, iş birliği ile veri standardizasyonu; gerekirse blockchain ile geriye dönük hata müdahalesi kısıtlanmakta.

10) Süregelen Yetenek Açığı: 

Büyük İstifa sonrası satınalma/tedarikte T-şekilli yetkinlik setlerine ihtiyaç artmakta. Ne yapmalı? Eğitim-mentorluk, iç akademiler, e-sourcing, spend analytics gibi otomasyon ile kapasite açığı kapatılmakta; elde tutma ve katılım güçlendirilmekte.

Sonuç olarak 

2025’te başarı, reaktif kalmak yerine proaktif istihbarata ve tam görünürlüğe dayanmakta. Index-linked sözleşmeler, çeşitlendirilmiş tedarik ve rotalar, AI destekli karar ve ESG-uyumlu taşıyıcı seçimi birlikte uygulandığında, tedarik zinciri yalnızca kırılganlığa karşı dayanıklı kalmamakta, şoklardan fayda üretir hâle (anti-kırılgan) gelmekte.

Önemli Notlar:

• 2024’te Avrupa göndericilerinin %76+’sı kesinti yaşamakta; 2025 benzer görünmekte.

• Jeopolitik, ekonomi, aşırı hava, siber risk, ESG ve veri kalitesi en kritik alanlar olmakta.

• Index-linked contracts, near/reshoring, çeşitlendirilmiş tedarik ve gerçek zamanlı veri riskleri azaltmakta.

• AI/digital twin pilotları olgun veri ile beslenmedikçe beklenen ROI sağlanmamakta.

• ESG baskısı artmakta; EU-ETS, IMO hedefleri ve CEI gibi metrikler taşıyıcı seçiminde belirleyici olmakta.

• T-şekilli ekipler, e-sourcing ve analitik ile yetenek açığı yönetilmekte.

----------

Haber Linki: https://www.xeneta.com/blog/the-biggest-global-supply-chain-risks-of-2025

--------------------

Yazar: SedatOnat.com

--------------------

!!! DUYURU !!!

ERP Nasıl Alınır? Kitabımız Google Play Book'da yayınlanmıştır.

#ERP Nedir?

https://www.sedatonat.com/erpnasilalinir  Linki üzerinden ücretsiz olarak indirip okuyabilirsiniz.

Geri bildirimleriniz olursa bizleri mutlu edersiniz.

Şimdiden iyi okumalar dileriz.