Rusya’nın “Shadow Fleet” Filosu ve Yumuşak Yaptırımlar: Petrol Akışı Sürerken Riskler Tırmanıyor

Haber Tarihi

21.11.25

Yazar

Sedat Onat

Rusya’nın “Shadow Fleet” Filosu ve Yumuşak Yaptırımlar: Petrol Akışı Sürerken Riskler Tırmanıyor

2025 sonunda Rus enerji devlerine yönelik yaptırımların “yumuşak” uygulanması, Rus petrolünü taşıyan shadow fleet mekanizması, sahte bayrak operasyonları, STS transferleri ve bunun küresel tedarik zinciri risklerine etkisini anlatan detaylı haber özeti

Ekim 2025’te ABD ve AB, Lukoil başta olmak üzere büyük Rus enerji şirketlerine karşı yeni yaptırımlar açıkladı. Resmî söylem sert, liste uzun; ancak uygulama sahasına bakıldığında farklı bir tablo ortaya çıkmakta. Washington ve Brüksel, Rus petrolünü hedef alan yaptırımları kağıt üzerinde sıkı tutarken, sahada bilerek “gevşek” uygulamakta. Temel amaç, Rus petrol akışını tamamen kesmeden, küresel fiyatları ve enflasyonu kontrol altında tutmak; aynı zamanda “yaptırım uyguluyoruz” mesajını siyasi olarak sürdürmek.

Bu gri alanın merkezinde, 2025’in denizcilik literatüründe sıkça geçen kavramı “Shadow Fleet” yer almakta. Bu filo, Batı finans ve sigorta sistemlerinden kısmen kopuk, çoğu 15 yaşından büyük, teknik durumu tartışmalı yüzlerce tankerden oluşmakta. Görevleri, G7 price cap mekanizmasını dolanarak Rus petrolünü Asya ve diğer pazarlara taşımak.

Bu mekanizma üç temel unsur üzerinden işlemekte:

1. Sahte Bayrak Operasyonları – “False Flag”

İstihbarat raporlarına göre 2025 sonunda, Rusya bağlantılı tankerler hızla obscure flag states (örneğin Malawi, Eswatini veya neredeyse hiç aktif olmayan “zombie” siciller) altında yeniden kayıt yaptırmakta. Bu sayede geminin gerçek sahipliği ve operasyonel bağlantısı perde arkasına itilmektedir. Resmî veri tabanları bir “Afrika bandıralı” tanker gösterirken, fiiliyatta gemi Rus petrolünü taşıyan bir gölge araca dönüşmekte.

2. “Dark” Lojistik – AIS Kapatma ve STS Transferleri

Shadow tankerler, seyrüsefer transponderi olan AIS sistemlerini sık sık kapatmakta. Bu sayede rotalar, hız, STS lokasyonları gibi kritik bilgiler görünmez hâle gelmekte. Gemiler genellikle Yunanistan açıkları, Doğu Akdeniz, ya da Bay of Bengal gibi alanlarda Ship-to-Ship (STS) transferleri gerçekleştirmekte. Yük, açık denizde başka bir tankere aktarılmakta; kimi zaman farklı menşeli yasal petrol ile karıştırılarak “kökeni bulanıklaştırılmış” yeni bir kargo yaratılmakta. Bu süreç fiilen cargo laundering işlevi görmektedir.

3. Yaptırım–Uygulama Boşluğu – Lukoil Paradoksu

Resmî listelerde blocked şirket olan Lukoil’in, 2025 Kasım’ında Abu Dhabi’deki ADIPEC enerji fuarında boy göstermesi bu çelişkiyi somutlaştırmakta. ABD’nin, Lukoil ile çalışan India ve China gibi büyük alıcılara “secondary sanctions” uygulamaktan bilerek kaçındığı görülmekte. Zira daha sert uygulama, hem diplomatik kriz hem de petrol fiyatlarında keskin artış riski yaratmakta.

ABD Hazine Bakanlığı bazı gemileri listeye almış olsa da fiili enforcement sınırlı kalmakta. Gemileri durdurmak, incelemek veya el koymak; deniz gücü gerektirmekte. Ancak navies zaten Red Sea’deki drone tehditleri nedeniyle yoğun baskı altında. Ayrıca doğrudan bir tanker operasyonuna müdahale, çatışmayı naval confrontation seviyesine taşıma riski barındırmakta.

Bu tablo, “normal” tedarik zinciri oyuncuları için ciddi yan etkiler doğurmakta:

Güvenlik ve Sigorta Riski: Shadow Fleet gemileri teknik olarak zayıf ve bakım eksiği yüksek platformlar. 2025 sonbaharında Black Sea ve diğer hassas bölgelerde bu tip gemilerin yangın çıkarması, çatışması ve sürüklenmesi gibi olaylar yaşandı. Bu tip kazalar, yakın rotalardan geçen legitimate container vessels için de boğaz tıkanması, çevre kirliliği ve seyrüsefer riski yaratmakta.
Port & Bunkering Tıkanması: Shadow tankerler, “friendly” veya gri bölge limanlarında yoğunlaştıkça; bu noktalardaki bunkering zones ve demir sahaları kalabalıklaşmakta. Bu da aynı bölgeleri kullanan uyumlu gemilerin gecikmesine neden olmakta.
Compliance Yükü: Artık taşıyıcının sadece kendi gemisini değil, yakıt aldığı bunker kaynağını, STS temaslarını ve ticaret partnerlerini de taraması gerekmekte. Yanlışlıkla bir dark ship ile dolaylı temas (örneğin aynı STS noktasında yakıt alma) bile denetim ve iç soruşturma baskısı yaratabilmekte.

Kullanıcının paylaştığı tüm görseller birlikte okununca 2026 stratejisi için net bir çerçeve ortaya çıkmakta:

Deniz, yüksek riskli bir ortam hâline gelmekte: Drone saldırıları (Red Sea), Shadow Fleet kazaları ve karmaşık yaptırım ağları okyanusu “ucuz ve güvenli otoyol” olmaktan uzaklaştırmakta.
Yanıt, “modality shift” üzerinden şekillenmekte:
Rail: Barcelona’nın dev demiryolu yatırımı, kara içi dağıtımı karbonsuz ve daha güvenilir hâle getirmekte.
Air/Land Hub: DHL’nin Riyad yatırımı, Red Sea’yi tamamen bypass eden hava–kara koridorları yaratmakta.
Hedef Pazarlar: Afrika uzun vadede ana talep merkezi hâline gelirken, bu pazarlara erişim bugünkü güvenlik ve altyapı sorunları nedeniyle zorlaşmakta.

Bu nedenle 2026 planlamasında, Afrika–Ortadoğu–Avrupa üçgeni için deniz taşımacılığı hâlâ kullanılmakta; ancak risk düzeyi “yüksek”, sigorta ve uyum maliyetleri “yapısal” olarak kabul edilmekte.

Önemli Notlar:

ABD/AB, Rus enerji devlerini resmen bloke etse de petrol akışını tamamen kesmemekte; sahada yumuşak yaptırım uygulanmakta.
Shadow Fleet, G7 price cap mekanizmasını delmek için kullanılan yaşlı ve riskli tankerlerden oluşmakta.
Sahte bayrak (false flag), AIS kapatma ve STS “cargo laundering” 2025’in standart operasyonları hâline gelmekte.
Lukoil’in ADIPEC’e katılımı, yaptırım–uygulama arasındaki çelişkiyi göstermekte.
Shadow gemilerinin kazaları ve liman yoğunlukları, uyumlu tedarik zincirleri için de ciddi dolaylı risk yaratmakta.
2026’ya girerken deniz yolu riskli ve pahalı, rail ve air–land çözümleri ise giderek daha cazip görünmekte.