Jeopolitik, Küresel Deniz Ticareti Rotalarını Yeniden Çiziyor

Haber Tarihi

23.10.25

Yazar

Sedat Onat

Jeopolitik, Küresel Deniz Ticareti Rotalarını Yeniden Çiziyor

Neil Shearing, Capital Economics başekonomisti ve The Fractured Age kitabının yazarı, son analizinde küreselleşmenin ölmediğini, ancak yön değiştirdiğini vurguluyor.

Ticaret hacimleri hâlâ tarihî zirvelerde seyrediyor; limanlar dolu, gemiler çalışıyor.

Ancak artık ticaretin akışını belirleyen temel dinamikler ekonomik verimlilikten çok jeopolitik stratejiler haline gelmiş durumda.

Shearing’e göre içinde bulunduğumuz dönem, “küreselleşmenin sonu” değil, “ticaretin yeniden yönlendirilmesi (fracturing)” dönemi.

Bu dönüşüm, deniz taşımacılığı ve tedarik zincirleri için yeni fırsatlar ve riskler yaratıyor.

Küreselleşme Ölmedi, Yön Değiştirdi

Küreselleşmenin öldüğünü ilan edenlere rağmen, veriler farklı bir tablo sunuyor:

Küresel ticaret hacmi rekor seviyelere yakın seyretmekte.
Liman faaliyetleri yoğun şekilde sürmekte.
Mal akışı azalmıyor, sadece yeni güzergâhlara yöneliyor.

Shearing bunu şöyle açıklıyor:

“Ticaret azalmıyor; yön değiştiriyor, parçalanıyor ve yeniden şekilleniyor.”

Yani “deglobalizasyon” değil, jeopolitik temelli yeniden yapılanma söz konusu.

ABD–Çin Ekseninde Parçalanan Ticaret Düzeni

Bugün küresel ticaret sistemi, iki büyük ekonomik blok etrafında yeniden şekilleniyor:

ABD öncülüğündeki Batı Bloku
Çin merkezli yükselen ekonomi ağı

Shearing’e göre, bu durum ticaretin çöküşü değil, ticaretin bölünmesi anlamına geliyor.
Bu bölünme, özellikle stratejik sektörlerde belirgin:

Yarı iletkenler (semiconductors)
İlaç hammaddeleri (pharmaceutical ingredients)
Çift kullanım ürünleri (dual-use goods) – hem sivil hem askeri amaçla kullanılabilen teknolojiler.

Bu sektörlerdeki üretim ve tedarik zincirleri, güvenlik kaygıları nedeniyle hızla yeniden konumlandırılmakta.
Yeni üretim merkezleri Hindistan, Vietnam, Meksika ve Güneydoğu Asya ülkelerinde yükselmekte.

Telefonlardan Dronelara: Yeni Üretim Merkezleri

Shearing’in verdiği örnek, değişimin ölçeğini net biçimde gösteriyor:

Beş yıl önce ABD’de satılan cep telefonlarının %70’i Çin’de üretiliyordu.
Bugün bu oran %25’e geriledi.
ABD’ye ithal edilen telefonların yarısından fazlası artık Hindistan ve Vietnam’dan geliyor.

Aynı dönemde, ABD’nin Çin’den yaptığı toplam ithalatın oranı %20’den %10’a düştü.
ABD artık daha çok Vietnam, Meksika ve Hindistan’dan satın alıyor.

Öte yandan, Çin ise ihracatını Rusya ve diğer gelişmekte olan ekonomilere yönlendirmiş durumda.

Sonuç: Ticaret bitmiyor, sadece rotalar değişiyor.

Jeopolitik Geri Dönüş: Ekonomik Karardan Stratejik Karara

Ticaret akışlarının yeniden şekillenmesinin en temel nedeni, ekonomik rasyonelin yerini stratejik önceliklerin alması.

Hem Washington hem Pekin artık politikalarını yalnızca maliyet ve verimlilikle değil, jeopolitik güvenlik üzerinden belirlemekte.

Bu dönüşümle birlikte, “dost ülkelerden tedarik” (friend-shoring) kavramı da yaygınlaşıyor.

ABD, tedarik zincirlerini “müttefik ülkeler” üzerinden kurmaya yöneliyor.
Çin, enerji ve hammadde tedarikinde Rusya ve Orta Asya ile entegrasyonunu artırıyor.

Bu durum, Vietnam, Hindistan, Meksika gibi ülkeleri kazançlı çıkartmakta; çünkü küresel üretim ağı artık bu bölgelerde yoğunlaşıyor.

Küresel Deniz Taşımacılığı İçin Anlamı: Rotalar Yeniden Çiziliyor

Bu jeopolitik yeniden yapılanmanın en somut etkisi, deniz taşımacılığı rotalarının değişmesinde görülüyor.
Shearing, şu tespitleri yapıyor:

Ticaret azalmak yerine çeşitleniyor:
Stratejik ürünlerde yeni hatlar doğarken, hacim artışı genel olarak sürmekte.
Yeni rotalar daha uzun:
Üretim Asya’dan Meksika veya Hindistan’a kaydıkça, nakliye süreleri uzamakta — bu da taşımacılık talebini artırmakta.
Bazı kargolar sorunsuz akarken, stratejik yüklerde dalgalanma artmakta.
Esneklik, navlun sektöründe rekabet avantajı haline geliyor.

Kısacası, küresel gemi taşımacılığı son bulmuyor — yeniden şekilleniyor.

Volatilite Yeni Norm Haline Geliyor

Yeni dönemin en belirgin özelliği: dalgalanma (volatility).

Jeopolitik rekabet, ani yaptırımlar, ambargolar veya politik krizlerle kurulu ticaret akışlarını bir gecede değiştirebilmekte.

Shearing uyarıyor:

“Yeni tarifeler, yaptırımlar veya politik kopuşlar, yerleşik akışları bir anda altüst edebilir.
Gemi sahipleri, talep dalgalanmalarına ve rota değişikliklerine hızlı yanıt verebilecek filolara yatırım yapmalı.”

Dolayısıyla denizcilik sektörü için esnek filo yönetimi, rotasyon çeşitliliği ve jeopolitik farkındalık artık stratejik gereklilikler haline gelmekte.

Sonuç: Küreselleşme Bitmedi, Yeni Bir Biçim Aldı

Artık sınır tanımayan, sorunsuz büyüyen ticaret dönemi sona erdi.

Yerine, jeopolitik bloklar arasında yeniden yönlenen, stratejik ürünlere göre şekillenen bir küresel ticaret ağı gelmekte.

Shearing’in ifadesiyle:

“Ticaret ölmedi – yön değiştiriyor, parçalanıyor, yeniden yönlendiriliyor.”

Denizcilik sektörü için görev açık:
Küreselleşmenin ölümünü değil, yeniden doğuşunu anlamak ve bu yeni parçalı düzene adapte olmak.

Önemli Notlar:

Küreselleşme bitmedi; jeopolitik temelli yeniden yapılanma sürecine girdi.
ABD ve Çin merkezli iki ekonomik blok oluşmakta.
Üretim Çin’den Hindistan, Vietnam ve Meksika’ya kayıyor; ticaret akışları değişiyor.
Stratejik sektörler (çip, ilaç, savunma ürünleri) yeni rotalarla taşınmakta.
Friend-shoring eğilimi, ABD’nin dost ülkelerden tedarik stratejisini güçlendirmekte.
Gemi sahipleri ve navlun operatörleri, talep dalgalanmalarına karşı esnek filo ve rota planlamasına yönelmek zorunda.
Sonuç: Ticaret ölmedi, sadece jeopolitik tarafından yeniden çizilen bir harita üzerinde akmaya devam ediyor.