İran Tankerleri Üç Günlük Görünürlükten Sonra Yeniden “Karanlık” Operasyonlara Döndü

Haber Tarihi

21.10.25

Yazar

Sedat Onat

İran Tankerleri Üç Günlük Görünürlükten Sonra Yeniden “Karanlık” Operasyonlara Döndü

İran Ulusal Tanker Şirketi (NITC) filosu, üç gün süren olağanüstü AIS (Automatic Identification System) sinyal şeffaflığının ardından yeniden “karanlık operasyonlara (dark operations)” döndü.

Maritime AI şirketi Windward’ın analizine göre, 12–14 Ekim 2025 tarihleri arasında 88 İran bayraklı tankerden 52’si aktif olarak AIS sinyali yaydı — bu, son yedi yılda benzeri görülmemiş bir durumdu.

Analistler, bu kısa süreli şeffaflık penceresinin nedenini anlamlandırmakta zorlanıyor.

AIS sistemlerini yeniden kapatan tankerler, 17 Ekim itibarıyla yalnızca bir gemi dışında tamamen “karanlığa” gömülmüş durumda.

Üç Günlük Görünürlük: 7,5 Yıl Sonra Bir İlk

TankerTrackers.com verilerine göre, İran bayraklı tankerlerin yedi buçuk yıldır ilk kez AIS sistemlerini sahte sinyal (spoofing) olmadan açık tuttuğu gözlemlendi.

Windward, bu gelişmeyi şu ifadelerle tanımladı:

“Uzun süredir ‘karanlık’ operasyonlar yürüten İran tankerlerinin aynı anda AIS sinyallerini açması, bugüne kadar gözlemlenmemiş bir durum.”

AIS sinyali yayan tankerlerin konumları geniş bir bölgeye dağılmıştı:

İran’ın Harg Adası,
Endonezya,
Çin limanları yakınları,
Singapur Boğazı rotaları.

Özellikle dokuz büyük NITC tankerinin Malezya münhasır ekonomik bölgesi (EEZ) içinde konumlandığı tespit edildi.

Bu bölge, ABD yaptırımı altındaki İran petrolünün yüzer depolama ve gemiden-gemiye transfer (STS) operasyonları için bilinen bir merkez.

Kısa Süren Şeffaflık Dönemi: Sinyaller Yeniden Susturuldu

Ancak bu şeffaflık kısa sürdü.
14 Ekim’den sonra AIS sinyalleri kademeli olarak kayboldu ve 17 Ekim itibarıyla NITC filosunun neredeyse tamamı yeniden sinyal yaymayı bıraktı.

Windward, bu durumu “eş zamanlı ve organize bir geri çekilme” olarak nitelendirdi.

“Bu, İran filosunun tipik operasyonel modeline dönüşü temsil ediyor. Tankerler, sadece Singapur Boğazı geçişlerinde kısa süreli olarak görünür hale geliyor ve daha sonra yeniden gizleniyor.”

Zamanlama Şüphe Uyandırıyor

Analistlere göre, bu ani şeffaflık dönemi önemli jeopolitik gelişmelerle aynı zamana denk geldi:

Birleşmiş Milletler’in İran’a yönelik yaptırımları “snapback” mekanizmasıyla yeniden yürürlüğe girdi.
Malezya hükümeti, kendi sularında yapılan izinsiz STS operasyonlarına karşı yeni bir denetim dalgası başlattı.

Windward, bu iki gelişmenin tankerlerin geçici sinyal yayma kararını tetiklemiş olabileceğini değerlendiriyor:

“Sinyallerin açılması, geçici bir yasal uyum hamlesi veya denetim baskısına karşı bir taktik manevra olabilir.”

Ancak motivasyon hâlâ net değil. TankerTrackers.com, “Bu değişikliğin İranlı yetkililerin politik kararı mı yoksa başka bir nedenin sonucu mu olduğu belirsiz” yorumunu yaptı.

İran Tanker Filosunun Tipik Davranış Kalıpları

İran tanker filosu uzun süredir “karanlık filo (shadow fleet)” olarak bilinen gizli taşımacılık ağının parçası.
Bu gemiler genellikle:

AIS sistemlerini kapatarak rotalarını gizlemekte,
gemiden-gemiye transferlerle (STS) petrolü başka bayraklar altında taşımakta,
Asya pazarlarına (özellikle Çin) yönelik sevkiyatlarda AIS sinyallerini sadece geçici olarak açmakta.

Çoğu gemi, Singapur Boğazı’ndan geçerken kısa süreli sinyal yayımı yapıyor, ardından Riau Takımadaları yakınlarında yeniden kayboluyor.

Bu taktik, hem uluslararası yaptırımlardan kaçınmak hem de petrol ihracatının sürekliliğini sağlamak amacıyla uygulanıyor.

Windward: Yapay Zeka ile Erken Tespit

Windward’un Early Detection (Erken Tespit) çözümü, 12–14 Ekim döneminde yaşanan bu olağandışı sinyal trafiğini ilk fark eden sistem oldu.

AI tabanlı analiz, NITC filosunun farklı bölgelerde eşzamanlı sinyal açma ve kapama paternini doğruladı.
Bu eşzamanlılık, tesadüf olmaktan çok, koordineli bir karar mekanizmasını işaret ediyor.

Sonuç: “Karanlık” Filonun Gölgesi Devam Ediyor

İran tankerlerinin kısa süreli AIS görünürlüğü, uluslararası petrol ticareti ve yaptırım izleme sistemleri açısından dikkat çekici bir anomali oluşturdu.

Ancak bu “açıklık dönemi” sona erdi ve İran filosu yeniden görünmezlik stratejisine döndü.

Bu olay, jeopolitik baskı, denetim riski ve yaptırım uyumu arasındaki hassas dengeyi yansıtmakta.

Kısa süreli AIS açıklığı, muhtemelen uluslararası baskılara verilen geçici bir yanıt olarak tarihe geçecek — fakat İran’ın petrol taşımacılığında karanlık filoları kullanma politikası değişmiş görünmüyor.

Önemli Notlar:

12–14 Ekim 2025: 88 İran tankerinden 52’si AIS sinyali yaydı – yedi yılın ardından ilk kez bu kadar geniş bir görünürlük sağlandı.
Windward: “Bu durum İran filosu için eşi benzeri görülmemiş bir toplu sinyal yayımı.”
17 Ekim itibarıyla, NITC filosunun tamamı yeniden AIS sinyallerini kapattı.
Gözlemler, Malezya açıklarındaki STS operasyonları ve BM yaptırımlarının yeniden devreye girmesi ile aynı zamana denk geldi.
İran filosu hâlen petrolünü Çin’e taşımak için karanlık rotalar ve AIS manipülasyonu yöntemlerini kullanmakta.
Uzmanlara göre, bu olay “karanlık filoların” uluslararası enerji denetim sistemlerini nasıl aşabildiğine dair yeni bir örnek oluşturmakta.