İber Yarımadası Elektrik Kesintisi

Haber Tarihi

28.04.25

Yazar

Sedat Onat

İber Yarımadası Elektrik Kesintisi

28 Nisan 2025, 12:33 CEST’te İber Yarımadası genelinde olağanüstü kapsamlı bir elektrik kesintisi yaşandı. İspanya anakarası ve Portekiz’de elektrik çoğu bölgede yaklaşık 10 saat kesik kaldı; Andorra ve Fransa’nın güneybatısı saniyeler–dakikalar arası kısa kesintiler gördü. Kesinti telekomünikasyon, ulaştırma, havalimanları, sağlık hizmetleri ve kamu kurumlarını çok katmanlı biçimde vurdu. İspanya’da en az ±7, Portekiz’de ±1 ölüm, mum yangınları ve kapalı alanda jeneratör kullanımına bağlı zehirlenmeler gibi dolaylı nedenlerle ilişkilendirildi. ENTSO-E ve ulusal kaynaklar olay anında İber elektrik sisteminde “total zero” durumunun oluştuğunu bildirdi.

Öncesi ve ilk dakikalar:

Red Eléctrica de España (REE) verilerine göre 12:30’da talep 25 GW, üretim 32 GW düzeyindeydi; sistem Portekiz’e 2,6 GW, Fransa’ya 0,87 GW, Fas’a 0,78 GW ihraç ediyor, 3 GW da hidropompa için kullanılıyordu. Solar’ın payı ~%59 (19,5 GW), rüzgâr ~%12, nükleer ~%11 (3,3 GW), doğal gaz ~%5 idi ve fiyat hafif negatife dönmüştü. 12:03–12:07 ve 12:19–12:21 arası iki osilasyon sönümlendi. 12:32:57–12:33:17 bandında Granada, Badajoz ve Sevilla çevresinde toplam ~2.200 MW üretim kaybı tetiklendi; 12:33:18–12:33:21 frekans 48 Hz altına indi, otomatik yük atma (UFLS) devreye girdi; Fransa-İspanya AC hatları 12:33:21’de, HVDC 12:33:24’te açtı ve İber sistemi çöktü. Almanya tarafında şebeke frekansı yaklaşık 150 mHz geriledi.

Etkiler – İspanya:

Renfe tüm trenleri durdurdu; metro ve banliyö hatları tahliye edildi; Barajas dâhil havalimanları sınırlı kapasiteyle çalışmaya döndü; internet trafiği normalin %17’sine kadar indi; hastaneler jeneratörlere geçti. Nükleer santraller şebekeden otomatik ayrıldı, yedek güç ile güvenli soğutma sürdürüldü. Madrid Belediyesi acil planı PEMAM’ı aktive etti; meclis, borsa ve hükümet binaları etkilendi. İş dünyası konfederasyonu CEOE, ekonomik kaybı ~€1,6 milyar olarak tahmin etti. Galicia’da aynı aileden 3 kişi CO zehirlenmesiyle, Madrid’de mum yangınıyla yaşamını yitirdi.

Etkiler – Portekiz:

Marketler, eczaneler, kartlı ödeme ve mobil iletişim sistemleri geniş ölçekte çalışmadı; trafik ışıkları devre dışı kaldı; banliyö/metro sinyalizasyon sorunları nedeniyle durdu; Lisbon Havalimanı öğleden sonra kapandı, akşam kısmen açıldı; hastaneler jeneratörlerle hizmet verdi. Hükümet enerji krizi ilan etti; Tapada do Outeiro ve hidro santrallerin black start kapasitesinin korunması ve Alqueva ile Baixo Sabor’a genişletilmesi kararlaştırıldı. Ev tipi ventilatöre bağlı 77 yaşındaki bir kişi hayatını kaybetti.

Yeniden enerjilendirme: Fransa bağlantıları 12:44’ten itibaren kademeli devreye alındı; Fas’tan 900 MW, Fransa’dan 2 GW’a kadar destek sağlandı; Aldeadávila hidroelektriği otonom başlatma ile sıralı re-start’ı hızlandırdı. İspanya 29 Nisan sabahı tam yükü geri aldı; Portekiz’de Castelo do Bode (138 MW) ve Tapada do Outeiro (990 MW) ile gece yarısından sonra tam restorasyon sağlandı. Portekiz, 8–12 Mayıs arasında İspanya’dan ithalatı 1 GW ile sınırladı.

Soruşturmalar ve teknik bulgular:

ENTSO-E ön raporu, olay öncesi iki inter-area osilasyon, güneyde gerilim artışı, hızlı ROCOF ve senkronizmin kaybıyla savunma planlarının çöküşü önleyemediğini belirtti. İspanya hükümeti raporu, güneyde küçük arızaların zincirleme etkisi ve olay saatinde yetersiz senkron kapasiteli termal üretim işletilmesini vurguladı. REE “planlanan gerilim kontrolünün yeterli olduğu, konvansiyonel santraller görevlerini eksiksiz yerine getirseydi çöküşün yaşanmayacağı” açıklamasını yaptı; sektör temsilcileri emniyet payının düşük tutulduğunu savundu. Comillas IIT raporu, dinamik gerilim kontrolüne sahip senkron üretimin yetersiz dispatch’i ile iletim şebekesinin sınırlı dayanımını ana nedenler arasında saydı. Siber saldırı şüphesi kapsamlı incelemeler sonrası doğrulanmadı.

Politika ve sistem tartışmaları:

Yenilenebilir ağırlıklı karışımın etkisi tartışmaya açıldı; AB Enerji Komiseri ve çeşitli analiz kuruluşları karışımın olağan olduğunu, tek başına bir kaynak türünün sorumlu tutulamayacağını vurguladı. Uzmanlar düşük atalet, grid-following inverter ağırlığı ve sınırlı enterkoneksiyon nedeniyle senkron kondansatörler, grid-forming bataryalar, inverter ayarları ve güvenlik marjlarının artırılmasını önerdi. İspanya Senatosu soruşturma komitesini kurdu; Portekiz şebekeye €400 milyon ek yatırım, batarya gücünü <20 MW’dan 750 MW’a çıkarma, black start noktalarını 2’den 4’e yükseltme ve kritik tesis dayanımını artırma kararını açıkladı.

Önemli Notlar:

28 Nisan 2025’te İspanya ve Portekiz genelinde 10 saate varan geniş kesinti yaşandı; ~31 GW yük sistemden koptu.
12:33’te Güney İspanya’da üretim düşüşleri, UFLS, Fransa hatlarının ve HVDC’nin açmasıyla sistem çöktü.
Ulaşım, havalimanları, telekom ve ödemeler ağır biçimde etkilendi; jeneratör/mum kaynaklı ölümler ve yaralanmalar rapor edildi.
Restorasyon Fransa/Fas enterkoneksiyonları, hidro ve gaz türbinleri ile kademeli şekilde yapıldı; iki ülke 29 Nisan sabahına kadar tamamen döndü.
Ön bulgular gerilim/frekans kararsızlığı, yetersiz senkron kapasite ve şebeke dayanımının sınırlı kalması üzerinde birleşti; siber saldırı teyit edilmedi.
Politika yanıtları senkron kondansatör, grid-forming bataryalar, black start yaygınlaştırması ve güvenlik marjı artışı yönünde şekillendi.