Pire–Elefsis Gerilimi: ABD–Çin Rekabeti Akdeniz Lojistiğini İkiye Bölüyor

Haber Tarihi

24.11.25

Yazar

Sedat Onat

Pire–Elefsis Gerilimi: ABD–Çin Rekabeti Akdeniz Lojistiğini İkiye Bölüyor

Pire Limanı üzerindeki ABD–Çin nüfuz mücadelesi, Elefsis Shipyard’ın DFC destekli stratejik yükselişi, NATO uyumlu altyapı ihtiyacı ve 2026 için bölgesel tedarik zinciri etkilerinin detaylı analizi

2025’in son haftalarında Akdeniz lojistik sahnesi, ABD–Çin rekabetinin yeni bir cephesine dönüştü. Piraeus Port Authority’de %67 çoğunluk hissesi bulunan COSCO nedeniyle ABD ile Yunanistan arasında diplomatik bir gerilim yaşanmakta. Washington, Çin’in Pire üzerindeki kontrolünü “unfortunate” olarak tanımlıyor ve Yunan hükümetine bu bağımlılığı azaltması yönünde baskı uyguluyor. Beyaz Saray, Pire’nin NATO güvenlik ekosistemindeki konumunun Çin sahipliği nedeniyle zayıfladığını savunmakta.

Bu tartışmanın karşı kutbunda, Pire’ye yalnızca birkaç mil mesafede bulunan Elefsis Shipyard yükseliyor. ABD’nin kalkınma kurumu DFC – US Development Finance Corporation, tesisi modernize etmek amacıyla yaklaşık 125 milyon USD yatırım yaptı. Elefsis, ABD’nin perspektifinde “trusted maritime node” niteliğinde konumlandırılmakta; NATO savaş gemileri, LNG tankerleri ve dual-use vessels için güvenli bir bakım–onarım merkezi olarak sertifikalandırılmakta.

Bu hamle, Pire’nin uzun süredir sahip olduğu bölgesel lojistik merkezi konumuna karşı ABD’nin açık bir alternatif inşa etme girişimi olarak değerlendiriliyor. Bu strateji, yalnızca jeopolitik rekabet değil, aynı zamanda büyük altyapı aktörlerinin ticari yönelimlerini de şekillendirmekte. ABD, Çin kontrolündeki terminallerde kritik teknolojiler, savunma ekipmanları veya hassas makinelerin elleçlenmesini güvenlik riski olarak görmekte. Bu nedenle, Elefsis’in büyümesi lojistik açıdan “yük ayrıştırması” dönemine işaret ediyor: belirli tipte yükler Pire’den uzaklaştırılmakta.

Bu gerilim, kullanıcının daha önce paylaştığı dron saldırıları (Red Sea), shadow fleet operasyonları, Riyad hava–kara hub’ı, Barcelona rail hub ve Afrika liman krizleri ile birleştiğinde, 2026’nın tedarik zinciri manzarasında daha büyük bir kırılma dinamiğini ortaya koymakta. Tedarik zincirleri artık tek bir ağ olmaktan uzak; üç ayrı kanal yapısına bölünmekte.

Kanal A – “Trusted Network” (Güvenli ama maliyetli)

Bu ağ, Batı güvenlik mimarisine yakından entegre altyapılardan oluşmakta.
Örneğin:

Barcelona South Rail Hub (karbonsuz iç dağıtım + politik açıdan güvenli hinterland)
Elefsis Shipyard (Çin etkisinden bağımsız, NATO uyumlu bakım-onarım noktası)

Bu kanal, yüksek değerli, hassas veya dual-use niteliği taşıyan yükler için tercih edilmekte (pharma, electronics, defense-adjacent cargo).

Kanal B – “Bypass Network” (Yaratıcı ve esnek)

Bu kanal, riskli deniz hatlarından uzak duran yeni koridorlardan oluşmakta.
Örneğin:

DHL Riyad SILZ Hub – Red Sea bypass ederek air–land bridge oluşturmak
Afrika Gateway Stratejisi – Durban ve Cape Town gibi darboğaz limanlar yerine Togo, Cezayir, Kenya gibi yeni terminaller

Bu ağ, tüketim malları ve hızlı rotasyonlu ürünler için akış sürekliliğini sağlamakta.

Kanal C – “Dark Network” (Riskli ama ucuz)

Bu kanal, yaptırımların etrafından dolanan ve devlet dışı aktörlerin de kullanabildiği karanlık lojistik ağını oluşturmakta.
Örneğin:

Shadow Fleet gemileri
AIS kapatma, STS “blending”, sahte bayraklı tankerler
Red Sea ve Black Sea’de dron tehdidine rağmen çalışan yüksek riskli hatlar

Bu kanal, ucuz enerji arzını sürdürmek için fiilen tolerans gösterilen bir “gölge ekonomi” yaratmakta.

Bu üç kanalın ayrışması, lojistik karar alma süreçlerini 2026’da tamamen politik bir boyuta taşımakta. Artık rota seçimi yalnızca maliyet ve transit süresiyle ilgili değil; ülke ilişkileri, orospu statüsü riskleri, çift kullanımlı yük kuralları ve port security kriterlerini içeren çok katmanlı bir değerlendirme gerektirmekte.

Özellikle Pire için risk yükselmekte. ABD’nin Çin sahipliğine karşı itirazı, Pire’yi sensitive cargo için potansiyel bir “avoid port” konumuna taşıyabilir. Bu nedenle birçok forwarder, 2026 planlarında Pire’yi tüketici malları için kullanıp, hassas yükleri Barcelona, Genoa, Trieste, Elefsis veya Herzliya gibi daha “güvenli” alternatiflere kaydırmakta.

Önemli Notlar:

Pire Limanı, COSCO kontrolü nedeniyle ABD–Çin rekabetinin odak noktasına dönüştü.
ABD destekli Elefsis Shipyard, Pire’nin NATO açısından yarattığı güvenlik açığını kapatmak için konumlandırılmakta.
2026 tedarik zinciri üç ana kanala ayrılmakta: Trusted, Bypass, Dark Network.
Hassas yüklerin Pire’den uzaklaşması ve güvenli limanlara yönelmesi beklenmekte.
Riyad, Barcelona ve select Afrika terminalleri “yeni lojistik mimarinin” yükselen düğüm noktaları hâline gelmekte.